Dyskryminacja w pracy – udowodnij ją!

Prawo pracy wyraźnie podkreśla wagę równego traktowania wszystkich pracowników. Żaden pracownik ani osoba starająca się o pracę nie powinna doświadczyć, że jej płeć, wiek, religia, rasa, narodowość, przekonania polityczne, przynależność związkowa czy orientacja seksualna jest powodem, w wyniku którego traktowana jest gorzej od reszty współpracowników. W kolejnym artykule przeczytacie o tym, jak wygląda sytuacja prawna pracownika, którego dotyka dyskryminacja w pracy i jakiego sprzętu użyć, aby zwiększyć swoje szanse w sali sądowej.

Czym jest dyskryminacja w pracy?

Żeby dobrze zrozumieć z czym mamy do czynienia, należy rozróżnić wszystkie zjawiska związane z nierównym traktowaniem pracowników. Dyskryminacja w pracy, jak już wspomnieliśmy, wiąże się z działaniem stawiającym pracownika w gorszej pozycji względem osób, mających takie same kompetencje. Dyskryminacja może przyjmować wiele twarzy.

Najbardziej klasyczną jej formę widzimy, gdy pracownik A na tym samym stanowisku co pracownik B, otrzymuje niższe wynagrodzenie, gorsze warunki pracy, blokadę awansu czy szkoleń. Ten rodzaj działań nazwany jest dyskryminacją bezpośrednią. Forma pośrednia pojawia się wtedy, gdy na pozór neutralne postanowienie tworzy niekorzystne proporcje i ostatecznie doprowadza do dyskryminacji na tle wyżej wymienionych cech. Co więcej, zachęcanie innych do nierównego traktowania również stanowi akt zawierający się w definicji tego zjawiska. Należy pamiętać, że formą dyskryminacji mogą być między innymi niestosowne żarty dotyczące płci, religii, orientacji seksualnej czy też pytania na rozmowie rekrutacyjnej dotyczące tych kwestii. Należy pamiętać, że dyskryminacja to nie tylko zmniejszenie dostępu danemu pracownikowi do konkretnych dóbr, ale również działania związane z zastraszaniem czy upokarzaniem, a także molestowanie. Molestowanie jest jedną z form dyskryminacji ze względu na płeć. Prawo pracy określa je jako: „niepożądane zachowanie o charakterze seksualnym lub odnoszące się do płci pracownika, którego celem lub skutkiem jest poniżenie, naruszenie godności bądź upokorzenie pracownika, a także tworzenie wokół niego zastraszającej, wrogiej, poniżającej, upokarzającej lub uwłaczającej atmosfery.

Prawo pracy

Art. 183a.

• 1. Pracownicy powinni być równo traktowani w zakresie nawiązania i rozwiązania stosunku pracy, warunków zatrudnienia, awansowania oraz dostępu do szkolenia w celu podnoszenia kwalifikacji zawodowych, w szczególności bez względu na płeć, wiek, niepełnosprawność, rasę, religię, narodowość, przekonania polityczne, przynależność związkową, pochodzenie etniczne, wyznanie, orientację seksualną, a także bez względu na zatrudnienie na czas określony lub nieokreślony albo w pełnym lub w niepełnym wymiarze czasu pracy.

(…)

Art. 183b. § 1. Za naruszenie zasady równego traktowania w zatrudnieniu, z zastrzeżeniem § 2-4, uważa się różnicowanie przez pracodawcę sytuacji pracownika z jednej lub kilku przyczyn określonych w art. 183a § 1, którego skutkiem jest w szczególności:

1) odmowa nawiązania lub rozwiązanie stosunku pracy,

2) niekorzystne ukształtowanie wynagrodzenia za pracę lub innych warunków zatrudnienia albo pominięcie przy awansowaniu lub przyznawaniu innych świadczeń związanych z pracą,

3) pominięcie przy typowaniu do udziału w szkoleniach podnoszących kwalifikacje zawodowe

– chyba że pracodawca udowodni, że kierował się obiektywnymi powodami.

(…)

Walka o godność

Jakie działania powinna podjąć osoba będąca ofiarą dyskryminacji w pracy oraz co mówi prawo na temat potencjalnego zadośćuczynienia na skutek poniesionych szkód? Przede wszystkim poszkodowany powinien zgłosić sprawę do Państwowej Inspekcji Pracy (PIP). Inspektor formułuje wystąpienie pokontrolne i w zależności od oceny, może zalecić dalsze działania. Należy pamiętać, że PIP nie jest organem sądowniczym i nie może on wydawać wyroków. W przypadku spraw sądowych o dyskryminację w pracy powód nie ma obowiązku udowodnić, że miała ona miejsce, jednak musi swój wniosek uprawdopodobnić. Co to znaczy? Pracownik musi wskazać kryterium, wedle którego został dyskryminowany. Ponadto, oskarżyciel powinien dostarczyć sądowi odpowiednie materiały dowodowe oraz powołać świadków, którzy wykażą, że jego stanowisko ma podstawy. Wtedy ciężar dowodu przechodzi na stronę pracodawcy i to on musi wykazać, że jego działania wynikały z przesłanek związanych z jakością wykonywanych obowiązków czy kompetencji.

Prawo Pracy

Art. 183d. Osoba, wobec której pracodawca naruszył zasadę równego traktowania w zatrudnieniu, ma prawo do odszkodowania w wysokości nie niższej niż minimalne wynagrodzenie za pracę, ustalane na podstawie odrębnych przepisów.

Art. 183e. § 1. Skorzystanie przez pracownika z uprawnień przysługujących z tytułu naruszenia zasady równego traktowania w zatrudnieniu nie może być podstawą niekorzystnego traktowania pracownika, a także nie może powodować jakichkolwiek negatywnych konsekwencji wobec pracownika, zwłaszcza nie może stanowić przyczyny uzasadniającej wypowiedzenie przez pracodawcę stosunku pracy lub jego rozwiązanie bez wypowiedzenia.

• 2. Przepis § 1 stosuje się odpowiednio do pracownika, który udzielił w jakiejkolwiek formie wsparcia pracownikowi korzystającemu z uprawnień przysługujących z tytułu naruszenia zasady równego traktowania w zatrudnieniu.

Z powyższych artykułów wynika, że w sytuacji, gdy pracownik oskarża pracodawcę o naruszenie zasad równego traktowania, ten nie może go zwolnić. Ponadto, nie może zwolnić osoby, która została powołana na świadka w sprawie. Jeśli sąd uzna, że dyskryminacja w pracy faktycznie miała miejsce, może skłonić pracodawcę do wypłaty odszkodowania. Wysokość odszkodowania nie może być niższa niż minimalne wynagrodzenie za pracę. Ponadto pracodawca zobowiązany jest do usunięcia dyskryminujących praktyk. Jednak należy pamiętać, że zebranie odpowiednich materiałów dowodowych może być trudne. Jak pisaliśmy w poprzednim blogowym wpisie: Nagrywanie rozmów – kiedy jest legalne?, nagrywanie rozmowy bez zgody osoby, z którą rozmawiamy, jest nielegalne. Mimo wszystko należy pamiętać, że zgodnie z art. 227 Kodeksu postępowania cywilnego taki rodzaj dowodu może zostać dopuszczony przez sąd, a nagrywający uniewinniony. Jeśli decydujemy się na taki krok, warto zaopatrzyć się w odpowiedni sprzęt. W takich sytuacjach najlepiej sprawdzą się dyktafony ukryte. Ich możliwości gwarantują wysoką jakość dźwięku oraz doskonały kamuflaż. W sytuacjach biurowych szczególnie dobrze sprawdzą się długopisy szpiegowskie, pendrivie czy nawet te ukryte w zapalniczce.

Dyskryminacja w pracy może dotknąć każdego z nas, warto wiedzieć jak się przed nią bronić. Prawo jest po stronie pracownika, a umiejętne wykorzystanie najnowszych technologii zwiększa szanse na satysfakcjonujące zakończenie.