Liczba pojawiających się informacji w Internecie rośnie w zawrotnym tempie, a my mamy coraz większy problem z weryfikacją ich prawdziwości. To z tego względu coraz częściej łapiemy się na tzw. fake newsy. W tekście wyjaśnimy czym naprawdę jest fake news, w jaki sposób powstaje (i jaki jest cel jego stworzenia), gdzie się rozpowszechnia oraz w jaki sposób skutecznie i stosunkowo szybko zweryfikować wszystkie informacje. Serdecznie zachęcamy do lektury!
Fake news to coraz popularniejsze zjawisko, które wprowadza w błąd nawet wyczulonych internautów. Wystarczy chwila nieuwagi i zaczynamy sami powielać informacje, które nie mają zbyt wiele wspólnego z prawdą.
Czym jest fake news i jak powstaje?
Według definicji fake news (z angielskiego – nieprawdziwa informacja) to rozpowszechniana przez media wiadomość, która zawiera całkowitą nieprawdę lub jej część. Bardzo często ma charakter sensacyjny, niekiedy też kryminalny. Jaki jest cel powstania fake newsów? Najczęściej chodzi po prostu o zachęcenie do kliknięcia w nie. Media (niskiej jakości merytorycznej) tworzą bardzo naciągane informacje, aby zwiększyć ruch na swojej stronie.
Niestety, niekiedy fake news tworzony jest także w bardziej poważnych i groźniejszych w skutkach celach. Rozpowszechniany może być z powodów politycznych (np. w celu wygrania wyborów nieuczciwymi metodami), ideologicznych lub w celu wywołania paniki. To ostatnie towarzyszy zresztą coraz częściej wojnie na Ukrainie. Rosyjska propaganda stara się tworzyć nieprawdziwe wiadomości, które kierują wrogość społeczeństwa w stronę Ukraińców.
Jak powstaje fake news? Zasada jest prosta. Informacja pojawia się na blogach, mediach, we wpisach społecznościowych. Zaczyna robić duże poruszenie w gronie potencjalnych odbiorców, którzy udostępniają ją u siebie.
W jaki sposób przygotować się do walki o alimenty? Podpowiadamy!
Jak rozpowszechniają się fake newsy i dlaczego mogą być groźne?
Następnie mamy efekt kuli śnieżnej. Ciężko zweryfikować potencjalne źródło fake newsa, a powielanie „informacji” przez kolejnych użytkowników sprawia, że ta staje się wiarygodna dla kolejnych. W ten sposób w nieprawdziwą informację zaczynają wierzyć osoby, które wcześniej bardzo sceptycznie do niej podchodziły. Przykładem są szczepionki na COVID-19. Powielane są nieprawdziwe informacje o śmiertelnych skutkach szczepień, ciągłych zgonach czy innych ubocznych wydarzeniach spowodowanych przez (jak wskazują twórcy fake newsów) preparaty. Wszystkie dane zostały już dawno obalone przez znane i cenione ośrodki naukowe i nie ma żadnych danych potwierdzających powiązanie zgonów ze szczepionkami. Mimo to wiele osób nadal się na takie nieprawdziwie informacje nabiera.
Fake newsy często rozpowszechniane są w celach propagandy politycznej (fot. pixabay.com)
Dlaczego fake news może być groźny? Ponieważ panika często przeradza się w złość, agresję, nieufność i podobne zjawiska. Otóż przez nieprawdziwe informacje o szczepieniach COVID-19 wiele osób rezygnuje z profilaktyki i zapobiegania chorobie, co doprowadza do kolejnych przypadków śmiertelnych. To samo dotyczyło niedawnej epidemii grypy. Fake newsy o osobach z Ukrainy mogą z kolei doprowadzić do aktów przemocy na tle narodowościowym.
Z tego względu należy bezwzględnie unikać rozpowszechniania informacji, których źródła nie jesteśmy w stanie sprawdzić!
Co mają media społecznościowe do roznoszenia się fake newsów?
Tu pojawia się mało pochlebna rola mediów społecznościowych w roznoszeniu fake newsów. Ze względu na prostotę roznoszenia się informacji i powszechność narzędzi, publikowane tam nieprawdziwe wiadomości stają się wręcz internetowym wiralem. Kolejni użytkownicy udostępniają wpisy bez żadnej refleksji, doprowadzając do rozpowszechniania się fake newsa.
Zasada życia takiej nieprawdziwej informacji jest prosta. Podstawiony często użytkownik publikuje groźnie wyglądającą wiadomość, wstawiając m.in. podrobione dokumenty czy inne dane, które pozornie przypominają naukowe statystyki. Kilku użytkowników udostępnia je na swoich tablicach (najczęściej na Facebooku i Twitterze), a po chwili fake news staje się bardzo popularny wśród internautów. Później ciężko go już zdementować.
Media społecznościowe są częstym nośnikiem fake newsów (fot. pixabay.com)
Jak weryfikować prawdziwość informacji? Na co zwrócić uwagę?
Przede wszystkim ostrożnie podchodźmy do wszelkich sensacyjnych wiadomości w sieci. Zawsze weryfikujmy źródło pochodzenia informacji. Nie wierzmy we wszystko, co pojawia się w Internecie. Każda wiadomość powinna zostać okraszona komentarzem eksperta. Jeżeli jedynym źródłem newsa jest określony profil w mediach społecznościowych, warto sprawdzić, czy nie powstał on specjalnie po to, aby tworzyć kolejne niesprawdzone wiadomości.
Nie rozpowszechniajmy też informacji, których źródła nie zweryfikowaliśmy. Publikując fake newsy odpowiadamy za skutki, jakie ze sobą niesie.
